دسته بندی محصولات
پسته مورد هجوم آفات انباری مختلف قرار می‌گیرد. از آفات انباری پسته شب پره هندی, شب پره خرنوب , لمبه گندم, شپشه های دندانه دار, موش ها را می توان نام برد. یکی از مهمترین آفات انباری پسته شب پره هندی میباشد که در انبارهای پسته خسارت زیادی را به این محصول با ارزش وارد میکند. این حشره پلی فاژ است و ۸۳ میزبان ازجمله پسته برای آن گزارش شده است. شب پره هندی در اکثر نقاط جهان گزارش شده است.
مشخصات آفت:
حشره کامل شب پره ای است به طول ۸ میلی متر و عرض آن با بال ها باز ۱۶ تا ۲۰ میلی متر میباشد. دوسوم بال‌های جلویی از طرف بیرونی به رنگ قهوه ای پر رنگ (قهوه ای متمایل به قرمز با رنگ مسی براق) و یک سوم قاعده بال به رنگ خاکستری مایل به زرد می باشند و در حاشیه عقبی آنها ریشک های نسبتا کوتاه و منظم وجود دارد. در هنگام استراحت بال ها به صورت شیروانی روی بدن قرار Aدارند و ثلث فوقانی آنها به شکل لکه خاکستری رنگ به نظر می‌رسد. تخم شب پره هندی به رنگ سفید و به طول ۳/۰ تا ۵/۰ میلیمتر است. لاروهای سن اول یک میلی متر طول دارند که پس از رشد کامل اندازه آنها به ۱۴ تا ۱۷ میلیمتر می‌رسد. رنگ عمومی بدن این لاروهای سفید کثیف یا صورتی کمرنگ است. سر و پشت سینه اول و پاهای اصلی به رنگ زرد مایل به قهوه ای می باشند.
زیست شناسی:
حشره کامل شب پره هندی هنگام غروب و شب فعالیت می کند و روزها به حالت استراحت در پناهگاه های مختلف روی دیوار, سقف و مواد غذایی به سر می‌برند. حشرات کامل آن دو تا سه روز پس از ظهور جفت گیری می‌کنند. عمل جفت یابی با استفاده از فرمون های جنسی توسط حشرات ماده ترشح میشود انجام میشود. تخم ریزی شب پره هندی در دمای ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد و یک روز بعد از جفت گیری انجام میشود, هر حشره ماده شب پره هندی به طول زندگی کوتاه خود ۴۰ تا ۳۵۰ عدد تخم میگذارد به طور متوسط هر حشره ماده ۱۵۰ عدد روی محصول قرار می‌دهد.تخم ها به صورت انفرادی یا به صورت دسته ای در دسته های ۱۱ تا ۳۰ عددی روی منبع غذا گذاشته می‌شوند. میانگین دوره تفریخ تخم در دمای ۵/۲۷ درجه سانتی گراد۶/۳ روز طول میکشد. میانگین دوره لاروی این افت روی پسته در دمای ۵/۲۷ درجه سانتیگراد ۳۲ روز طول میکشد. متوسط دوره رشد این آفات از تخم تا حشره کامل با تغذیه از پسته در دمای ۵/۲۷ درجه سانتیگراد ۱/۳۶ روز طول میکشد. کوتاه ترین دوره رشد این آفات در دمای ۵/۲۷ درجه سانتی گراد اتفاق افتاده است. در صورتی که دمای انبارهای پسته در دامنه دمای بین ۵/۲۷ تا ۳۰ درجه سانتیگراد باشد این آفات در زمان کمتر خسارت بیشتری ایجاد میکند. استانه حداقل حرارتی شب پره هندی برای مرحله تخم تا ظهور حشرات کامل ۱/۱۳ درجه سانتیگراد است.
نحوه خسارات:
لارو این حشره با تغذیه از مغز پسته و تنیدن تار و دفع فضولات هر ساله خسارت قابل ملاحظه ای را از نظر کمی, کیفی و بهداشتی به این محصول وارد میکند. لاروهای این افت مقدار زیادی تارهای ابریشمی می‌تنند که همه سطح یا درون منبع غذایی را از تارهای سفید رنگ خود می پوشانند و از این طریق بشدت کیفیت محصول را پایین آورده و گاهی نیز غیرقابل مصرف می سازند. این آفت به شدت محصول را با فضولات دوره لاروی, پوسته تخم و پوستهای سنین لاروی و شفیره گی آلوده می کنند. این خسارت گاهی اوقات از خسارت کمی آفت بیشتر است.
پیشگیری و کنترل:
الف- مدیریت و بهداشتی انبارها
۱- حرارت و رطوبت انبار:
گرما یکی از عوامل بسیار موثر در رشد و نمو و فعالیت حشرات است افزایش حرارت انبار, بدون هیچ تردیدی آهنگ رشد حشرات را سرعت می‌بخشد و کوتاه شدن دوره زندگی حشرات می شود. مناسب‌ترین درجه حرارت برای رشد و نمو شب پره های هندی بیست و هفت و نیم درجه سانتیگراد میباشد. در مناطق گرم هنگامی که رطوبت نسبی محیط کم است با عمل تهویه می‌توان تا حدودی از شدت گرمای انبار کم کرد. اما در مواقعی که رطوبت نسبی بالا است این عمل تهویه باید در ساعاتی از شبانه روز که میزان رطوبت نسبی کاهش پیدا کرده است صورت گیرد. در غیر این صورت عمل تهویه افزایش رطوبت نسبی انبار شده و در نتیجه شرایط برای فعالیت بیشتر فراهم خواهد شد. متوسط دوره رشد شب پره هندی از تخم تا حشره کامل با تغذیه از پسته در دمای ۲۷ درجه سانتیگراد ۳۶ روز است با کاهش دما به ۲۰درجه سانتیگراد به ۷۵ روز می‌رسد. همچنین آستانه حداقل حرارتی این آفت ۳۱.۱ درجه سانتیگراد می باشد بنابر این اگر دمای انبارهای پسته ۳۱.۱ درجه سانتیگراد یا کمتر از آن تنظیم شود این آفت قادر به رشد و فعالیت نیست و خسارتی نیز در انبار های پسته ندارد. حتی اگر تنظیم دمای انبار در این درجه حرارت مقدور نشد هرچه دمای انبار پایین‌تر از دمای بهینه رشد این آفت یعنی ۲۷ درجه سانتیگراد باشد خسارت کاهش می یابد. بنابراین توصیه می گردد برای کاهش و پیشگیری از خسارت این آفت در انبارهای پسته دمای انبار کاهش داده شود و یا تا حد امکان در ۱۳ درجه سانتیگراد تنظیم گردد.
شرایط کلی ساختمان انبارها:
در بیشتر کشورهای در حال توسعه نسبت به ساختن انبارهایی که دارای شرایط لازم برای نگهداری محصولات انباری باشد کمتر توجه میشود. طراحی ساختمان انبار باید به گونه ای باشد که امکان نفوذ آفات انباری حداقل بوده و شرایط برای ردیابی آفات انباری در درون ساختمان انبار فراهم باشد. انبارها به هر شکل و اندازه ای که باشند و از هر نوع مصالح ساختمانی ساخته شوند باید دارای ویژگی های زیر باشند:
۱- ساختمان انبار باید قابلیت نگهداری گاز را داشته باشد.
۲- ساختمان انبار باید نسبت به رطوبت و گرما نفوذ ناپذیر باشد.
بهداشت انبار:
به طور کلی در انبارهای به‌منظور حفظ سلامت بهداشت مصرف کنندگان و همچنین جلوگیری از زیان های اقتصادی ناشی از عدم مراقبت یا فعالیت آفات لازم است نکات زیر رعایت شودک
۱- قبل از انبار کردن محصول جدید باقی مانده محصول قبلی از درون انبار حذف شود.
۲- سطح دیوارهای داخلی و سقف انبار معمولاً باید به رنگ سفید باشد.
۳- از پذیرش محصولات انباری که رطوبت آنها بیش از اندازه مجاز است باید پرهیز شود .
۴- از چیدن گونی و بسته های پسته در کنار دیوار خودداری شود و فاصله محصولات انباری تا کف نباید کمتر از ۵۰ سانتیمتر باشد.
۵- کلیه پنجره ها ,در ها و سیستمهای تهویه را باید به گونه ای طراحی کرد که امکان نفوذ آفات وجود نداشته باشد.
ب – مبارزه:
۱- استفاده از اتمسفر تغییر یافته برای نابودی آفت:
در مبارزه با آفات انباری سه روش اتمسفری از جمله جایگزینی ازت, جایگزینی دی اکسید کربن و کاهش فشار اتمسفری استفاده میشود. در روش جایگزینی ازت با جایگزینی ازت در فضای انبار مقدار اکسیژن را به حداقل ممکن رسانده و به این طریق باعث مرگ آفات انباری می‌گردند. برای اجرای این روش ازت را با شدت جریان بالا وارد انبار نموده و هنگامی که مقدار اکسیژن به یک درصد رسید شرایط برای مرگ انباری فراهم است. جایگزینی دی اکسید کربن در انبارهای پسته یکی دیگر از روشهای مناسب مبارزه با آفات انباری میباشد. دی اکسید کربن ۳۵ درصد و یا مرگ و میر آفت انباری بسیار موثر است. اگرچه موثرترین دز برای کنترل آفات انباری ۶۰ درصد می باشد ولی در مواردی از تیمارهای ۳۰ تا ۱۰۰ درصد هم استفاده شده است. در آزمایشی روی شب پره هندی روی پسته از تلفیقی ازت و دی اکسید کربن استفاده شد. برای کنترل این آفت غلظت دی اکسید کربن ۳۰ درصد و مقدار اکسیژن به ۲ درصد برای مدت ۱۲۰ ساعت باعث نابودی تمام مراحل این حشره گردید.
کاهش فشار اتمسفر یکی از روشهای مبارزه با آفات انباری میباشد. استفاده از این روش مانند سایر روش های اتمسفری دارای این مزیت است که فاقد هر گونه اثرات سوء ناشی از مصرف سموم میباشد. در این روش با کاهش اکسیژن مراحل فیزیولوژیکی چرخه گلیکولیز دچار اشکال می شود همچنین حشرات در شرایط فشار کم اتمسفر آب بدن خود را از دست داده که این حالت باعث مرگ حشره می شود. این روش مبارزه را می‌توان با سایر روشهای غیر شیمیایی و شیمیایی نظیر گرمادهی جایگزینی ازت و دی اکسید کربن و یا تدخین با گازهای سمی تلفیق نمود که اثر بهتری در کنترل آفات انباری بخصوص شب پره هندی دارد.
۲- استفاده از تیمار های دمایی در کنترل افت:
تیمار های دمایی یکی از روشهای مبارزه فیزیکی است که از گذشته در مبارزه با آفات انباری استفاده شده. ابتدایی ترین روش مبارزه با حشرات و ضدعفونی کردن محصولات کشاورزی استفاده از گرما است. حرارت ۴۰ درجه سانتیگراد پس از ۲۴ ساعت از تفریخ ۱۰۰% تخم تخم های شب پره هندی جلوگیری میکند.
همچنین حرارت ۴۲ درجه سانتیگراد پس از ۲۴ ساعت موجب مرگ و میر همه لاروهای داخل پسته و انبار خواهد شد. سرما یکی از روش های مبارزه با آفات انباری محسوب میشود. دمای منفی ۴ درجه سانتیگراد پس از۷۲ ساعت و منفی ۶ درجه سانتیگراد پس از ۲۴ ساعت از تفریخ ۱۰۰ درصد تخم های شب پره هندی جلوگیری میکند. دمای منفی ۶ درجه سانتیگراد پس از ۴۸ ساعت موجب مرگ و میر همه لارو های داخل پسته و انبار خواهد شد.
با توجه به آزمایشات و بررسی های به عمل آمده نظر به اینکه ایجاد برودت های پایین تر از صفر برای حجم وسیع انبار مشکل است, پیشنهاد میشود از دمای ۴۲ درجه سانتی سانتیگراد برای مبارزه با تخم ها و لاروهای آفت استفاده شود, بدین صورت که با برقراری یک سیستم حرارتی در انبار و نصب ترموستات روی آن حرارت انبار را ۲۴ ساعت در حدود ۴۲ درجه سانتیگراد نگه داشته شود که در این صورت علاوه بر تخم, همه لاروها سنین مختلف آفات هم از بین میرود.
مبارزه شیمیایی:
آفت زدایی انبارهای خالی:
قبل از انبار نمودن محصولات و بعد از تخلیه انبارها باید اقدام به آفات زدایی انبارها نمود. برای این منظور می‌توان از سموم آمبوش به نصب نسبت نیم لیتر در ۱۰۰ لیتر آب و مالاتیون به نسبت دو و نیم تا ۳ لیتر در ۱۰۰ لیتر آب و یا سوین به نسبت ۱ کیلوگرم در ۱۰۰ لیتر آب استفاده نمود با هر یک از محلول های سمی فوق ۱۰۰ لیتر می توان ۱۰۰۰ متر مکعب را سمپاشی نمود. حشره کش های یاد شده حالت تماسی دارند, بنابراین باید کلیه قسمتها انبار سمپاشی شود.
(سم آمبوش یا پرمترین)
به دلیل اینکه بعضی از آفات انباری در داخل درز شکاف دیوار درز شکاف دیوارها و کف انبار طوری مستقر می‌شوند که از بین بردن آنها با سموم تماسی غیر ممکن است. در این صورت می‌توان از سموم گازی مناسب استفاده نمود برای جلوگیری از نشت گاز به بیرون باید در و پنجره ها کاملاً بسته و همه روزنه‌های موجود را مسدود نمود در انبار خالی با توجه به شرایط ساختمانی و امکانات می‌توان از سموم گازی از جمله دی کلوروز وفسفین استفاده کرد دو روز به نام تجاری دی دی وی پی به عنوان حشره کش گازی در مبارزه با حشرات خانگی و انباری مورد استفاده است سمیت این ماده برای پستانداران کم است در خانه و انبارها از قرص دی و یا نوارهای پلاستیکی آغوشته به این سمت استفاده میکند این نوارها حاوی ۲۰ درصد ماده موثر است که به آرامی تبخیر میشود که تبخیر این نوارها وقتی موثر است که به آرامی تبخیر میشود که دمای اتاق حداقل ۲۳ درجه سانتیگراد باشد بخار این حشره کش در فضای انبار به آسانی پراکنده میشود مقدار مصرفی آن در انبار های ۳۵ تا ۷۵ میلی گرم به برق متر مکعب میباشد
مبارزه شیمیایی با شب پره هندی:
در صورتیکه پست های انبار شده دارای آلودگی متوسط شدید خیلی شدید به آفت شب پره هندی داشت باید به سرعت نسبت به برنامه مبارزه اقدام کرد. برای مبارزه با این آفت در انبارهای پسته می توان از سموم گازی نظیر هیدروژن تو کی استفاده کرد.
هیدروژن پراکسید هیدروژن و یا فیلم یکی از آفت کش های بسیار مهم است که روی حشرات کنه ها و جوندگان در تمام مراحل رشد است کشنده دارد. این ماده بر اساس سولفات آلومینیوم که در برابر رطوبت هوا تجزیه شده گاز هیدروژن فسفات یافته متصاعد می کند. عمل می کند. وزن مخصوص این گاز ۲۰% سنگین‌تر از هوا است قدرت پراکندگی این گاز بسیار زیاد است و به آسانی با هوای محیط مخلوط شده و به طور یکنواخت در فضا پخش میشود. فسفین به نام های تجاری فستوکسین و به طور قرص های درشت سرگرمی و ریز نیم گرمی و غیره به بازار عرضه میشود. هر قرص بزرگ بزرگ فستوکسین بعد از یک گرام گاز هیدروژن آزاد میکند. برای مبارزه با شب پره هندی و دیگر آفات انباری پسته برای هر متر مکعب محصول انبار شده ۵/۱ قرص ۳گرمی بزرگ کریمی و یا۵/۵ قرص کوچک که ۶/۰ گرمی فستوکسین استفاده شود.قبل از قرص گذاری تمام درها و پنجره ها و فضای خروجی انبار باید مسدود گردد یا بر روی محصول نایلون کشیده شود.
مدت زمانی بازدهی برای از بین بردن شب پره هندی بستگی به درجه حرارت انبار دارد به طوری که هرچه دمای انبار بالاتر باشد مدت زمان گازدهی کاهش می‌یابد.۱ مدت زمان گازدهی در دمای مختلف انبار با استفاده از قرص فستوکسین برای کنترل آفت شب پره هندی در انبارهای پسته)) گاز هیدروژن برای انسان و موجودات خونگرم بسیار سمی و خطرناک است. مسمومیت به دنبال تنفس طولانی از این و یا در اثر خوردن فسفور آلومینیوم از طریق دستگاه گوارش ایجاد میشود.این گاز از طریق پوست جذب نمی شود. به نفس این گاز سیستم آنزیمی سلول‌ها را مختل میکند و روی هموگلوبین خون اثر نامطلوب دارد. یک ساعت تنفس از هوایی که مقدار گاز در آن ۳۰۰ میلی لیتر به متر مکعب باشد برای انسان خطر مرگ به دنبال دارد و غلظت ۲۰۰۰ قسمت در میلیون در اندک مدتی می تواند انسان را بکشد برای جلوگیری از مسمومیت هیدروژن فسفات باید به نکات زیر توجه شود:
۱- هیدروژن فسفات برای انسان و جانوران خونگرم بسیار کشنده است بنابراین از استنشاق آن حتی به مقدار اندک نیز باید خودداری شود از به کار بردن قستوکسین در اماکن مسکونی قبل از تخلیه ساکنان آن خودداری شود. برای سکونت مجدد در این اماکن پس از تهویه کامل و از بین رفتن گاز مجاز خواهد بود.
۲- قرص گذاری باید به وسیله کارگران و تکنسین‌های کارآزموده انجام شود .
